Zachowek – co to jest i komu przysługuje?
– adwokat wyjaśnia

Nie dostałeś części spadku jaka przypadałaby dla ciebie gdybyś dziedziczył zgodnie z ustawą? Sprawdź czy możesz skorzystać z instytucji zachowku.

Czym jest zachowek?

Spadek można nabyć na dwa sposoby – na podstawie testamentu lub na podstawie ustawy. Jeżeli spadkodawca zostawia testament to dziedziczą tylko te osoby, które zostały w nim wskazane i w określony tam sposób. W przypadku gdy testamentu nie ma, dziedziczenie odbywa się zgodnie z ustawą. Często zdarza się, że spadkodawca sporządzając testament pomija osobę, bądź osoby, należące do grupy jego ustawowych spadkobierców. Wtedy to osoba ta nabywa prawo do zachowku, który stanowić ma dla niej pewnego rodzaju rekompensatę.

Zachowek jest to zatem kwota pieniężna, należna osobom wskazanym w kodeksie cywilnym, w przypadku gdy spadkodawca zmienia w określony sposób ustawowy porządek dziedziczenia. Obrazowo nazywany jest przez adwokatów minimalną wielkością udziału w spadku, przysługującą danym osobom nawet w przypadku pominięcia ich w sporządzonym testamencie.

Czy przysługuje mi zachowek?

Komu przysługuje zachowek i w jakiej wysokości reguluje kodeks cywilny (KC). Zgodnie z art. 991. § 1 KC zachowek przysługuje zstępnym (np. dzieciom, wnukom, prawnukom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy, co jednak nie miało miejsca z uwagi na sporządzony przez spadkodawcę testament,  w którym osoby te do spadku nie zostały powołane.

Wysokość zachowku?

Aby ustalić wysokość zachowku należy ustalić tzw. udział spadkowy, a zatem kwotę jaka przypadłaby uprawnionemu gdyby dziedziczył zgodnie z ustawą. Zachowek w wysokości dwóch trzecich tegoż udziału spadkowego należy się uprawnionemu, jeżeli jest on trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni. W pozostałych przypadkach zachowek wynosi połowę wartości tego udziału.

W tym miejscu podkreślić trzeba, że zachowek przysługuje wówczas gdy osoba uprawniona do jego otrzymania została go pozbawiona, a zatem nie otrzymała go np. w postaci darowizn za życia spadkodawcy. Wówczas bowiem, jeżeli wartość tych darowizn stanowi kwotę równą bądź przekraczającą kwotę zachowku, roszczenie z jego tytułu nie ulegnie aktualizacji. Przykładowo, gdybyśmy ustalili, że udział spadkowy danej osoby wynosiłby 200.000 zł, a za życia spadkodawcy osoba ta otrzymała darowiznę pod postacią mieszkania w Krakowie o wartości 250.000 zł, to wówczas zachowek nie będzie jej przysługiwał. Gdyby zaś wspomniane powyżej krakowskie mieszkanie miało wartość 150.000 zł, to osoba ta mogłaby domagać się zachowku w wysokości 50.000 zł (różnica pomiędzy przypadającym na nią udziałem spadkowym, a wartością owego mieszkania w Krakowie).